Βιοηθική στο Χώρο της Υγείας

Δάγλα Μαρία

Περίγραμμα

ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Μαθησιακά αποτελέσματα

Το μάθημα προσφέρει βασικές θεωρητικές γνώσεις που αφορούν στον διεπιστημονικό κλάδο της Βιοηθικής, ο οποίος, ως κλάδος της εφαρμοσμένης ηθικής, επεξεργάζεται και διερευνά, με βάση ένα σύνολο ηθικών αρχών και κανόνων, τα ζητήματα που προκύπτουν από της βιο-ιατρικές καινοτομίες και της εφαρμογές της. Η ύλη του μαθήματος βασίζεται σε επιστημονικώς τεκμηριωμένη γνώση που εφοδιάζει επαρκώς το φοιτητή/τρια, ώστε να δύναται να προσεγγίσει επιστημονικά το συγκεκριμένο πεδίο.

Στόχος του μαθήματος είναι να εφοδιάσει τον/την φοιτητή/τρια  με την απαραίτητη επιστημονική γνώση, ώστε να είναι σε θέση να προσεγγίσει εννοιολογικά ηθικές, δεοντολογικές και ανθρωπιστικές αξίες, να της ερμηνεύσει, να της επεξεργαστεί κριτικά και να της εφαρμόσει στο κλινικό πεδίο για την επίλυση ηθικών και δεοντολογικών διλημμάτων. Μέσω του μαθήματος, ο φοιτητής/τρια εξοικειώνεται με βασικές αρχές και μεθόδους της ηθικής επιστήμης και δύναται να αναπτύξει κατάλληλη επιχειρηματολογία, ώστε να αντιμετωπίσει προβλήματα ηθικού περιεχομένου στον χώρο της υγείας και στο πεδίο της κλινικής πρακτικής.

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος η/ο φοιτήτρια/φοιτητής θα:

• Είναι σε θέση να γνωρίζει, να αναλύει, να ερμηνεύει και να εφαρμόζει τις βασικές αρχές ηθικής και δεοντολογίας στο κλινικό μαιευτικό πεδίο. 
• Είναι σε θέση να συνεργασθεί με επαγγελματίες εντός και εκτός του χώρου της υγείας και να επεξεργαστεί ρυθμίσεις και κανόνες, λαμβάνοντας μέρος σε διεπιστημονικά συμβούλια και επιτροπές βιοηθικής και δεοντολογίας.
• Είναι σε θέση να ασκήσει συμβουλευτικό ρόλο, καθώς και να υλοποιήσει και να εφαρμόσει εξειδικευμένα κλινικά πρωτόκολλα για την επίλυση ζητημάτων  ηθικού περιεχομένου σε νοσοκομεία και της υγειονομικούς χώρους.
• Είναι σε θέση να αξιολογήσει κριτικά την ανάπτυξη πρωτοκόλλων για τη διεξαγωγή οποιασδήποτε μορφής έρευνας.
• Είναι σε θέση να προσεγγίζει σφαιρικά τα βιοηθικά διλήμματα κατά την καθημερινή κλινική πρακτική και να εκφράζει τεκμηριωμένη άποψη. 

Γενικές ικανότητες

• Λήψη αποφάσεων
• Αυτόνομη εργασία
• Ομαδική εργασία
• Εργασία σε διεπιστημονικό περιβάλλον
• Παράγωγή νέων ερευνητικών ιδεών
• Σεβασμός στη διαφορετικότητα και στην πολυπολιτισμικότητα
• Επίδειξη κοινωνικής, επαγγελματικής και ηθικής υπευθυνότητας
• Άσκηση κριτικής
• Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης
• Ανάληψη πρωτοβουλιών
• Υπευθυνότητα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

1.Εισαγωγή στην Βιοηθική. Ορισμοί. Ιστορική αναδρομή. 

2.Ηθικές θεωρίες: Συνεπειοκρατική, Δεοντολογική, Αρεταϊκή  

3.Μέθοδοι – Αρχές Βιοηθικής –  Προβλήματα – Σύγχρονα ζητήματα.

Διεπιστημονική προσέγγιση – Επιτροπές Βιοηθικής – Εκπαίδευση.

4.Βιοηθικό δίλημμα. Βιοηθική απόφαση. Βιοηθικά διλήμματα που σχετίζονται με την αναπαραγωγή.

5.Υποστήριξη της ανθρώπινης ζωής. Η έννοια του «προσώπου». Η ηθική αξία των ανθρώπινων εμβρύων, νεογέννητων και βρεφών.

6.Ιατρικές και νοσηλευτικές παρεμβάσεις στα όρια της ανθρώπινης βιωσιμότητας – παροχή φροντίδας στη «γκρίζα ζώνη» – «Μάταιη» ή «ιατρικώς ανώφελη» θεραπεία. Κλινικές περιπτώσεις στην παγκόσμια βιβλιογραφία.

7.Ηθική δικαιολόγηση ή απόρριψη στην εφαρμογή ορίων κατά την παροχή της μαιευτικής και νεογνικής φροντίδας; Αρχές και κριτήρια που εφαρμόζονται. 

8.Λήψη απόφασης με βάση την αρχή της εγγενούς αξίας της ανθρώπινης ζωής ή την αρχή της ποιότητας της ζωής. Το πρότυπο του «καλύτερου συμφέροντος». Η άποψη των «ορίων» για τα νεογέννητα. 

9.Διαδικασία λήψη βιοηθικών  αποφάσεων κατά την παροχή μαιευτικής φροντίδας σε έγκυο/λεχωίδα, νεογέννητο/βρέφος. Παρουσίαση κλινικών σεναρίων (case studies).

10.Πρωτόκολλα λήψης κλινικών αποφάσεων ηθικού περιεχομένου κατά τη μαιευτική φροντίδα. Στρατηγικές και προσεγγίσεις (παρεμβατική, στατιστική, εξατομικευμένη) που ακολουθούνται. 

11. Εγκεφαλικός μητρικός θάνατος μετά τον τοκετό. Ορισμός – διαδικασία διάγνωσης – δωρεά οργάνων. Αποφάσεις για το «τέλος» της ζωής στην αρχή της ζωής – τεχνητή παράταση της ζωής της ΜΕΝΝ. 

12.Βιοηθικοί προβληματισμοί στο μαιευτικό χώρο: υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, παρένθετη μητρότητα, προγεννητικός έλεγχος, αμβλώσεις, ιατρικό απόρρητο στη μαιευτική πράξη, ιατρογενής βλάβη, κλινικές δοκιμές σε έμβρυα, νεογνά/βρέφη, ανήλικα παιδιά, νεογνική και μητρική ευθανασία, ανακουφιστική αγωγή, μαιευτική ευθύνη/κλινικό σφάλμα, ιατρικός πατερναλισμός, γενετική καθοδήγηση, ευγονική.

13.Ενήμερη συγκατάθεση γονέων. Το ζήτημα της αντιπροσωπευτικής συγκατάθεσης (proxyconsent), όταν οι ασθενείς είναι νεογνά/βρέφη/παιδιά. Η αρχή της «υποκατάστατης κρίσης».  Τα δικαιώματα των γονέων στη λήψη ηθικής απόφασης και το συμφέρον της οικογένειας. Συμβουλευτική γονέων.

14.Βρεφοκτονία. Ποιότητα ζωής στα νεογνά με σοβαρές συγγενείς ανωμαλίες. Ποιος αποφασίζει; Ο ρόλος των γονέων, της μαίας και των υπολοίπων επαγγελματιών υγείας στη λήψη ηθικής απόφασης.

15.Θεσμικό πλαίσιο λήψης ηθικών αποφάσεων στη μαιευτική πράξη. Διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες. Περιορισμοί στην έκδοση ενιαίου προτύπου συστάσεων και πρωτοκόλλων.

16^α.Η ηθική της γονεϊκότητας. Δικαίωμα στη γονεϊκότητα. Τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των βιολογικών γονέων. Αυτονομία παιδιών. 

16β.Η πρόκληση της διαπολιτισμικής Βιοηθικής. Πρακτική – Αξίες – Πεποιθήσεις.

ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ και ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ – ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Τρόπος παράδοσης

Πρόσωπο με πρόσωπο εκπαίδευση

Χρήση τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνιών

• Χρήση Power point presentations
• Υποστήριξη μαθησιακής διδασκαλίας μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας e-class.
• Χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και της ιστοσελίδας του τμήματος για την επικοινωνία με τις/τους φοιτήτριες/φοιτητές.

Αξιολόγηση φοιτητών/φοιτητριών

Α. Γραπτή (ΓΕ) ή και προφορική (ΠΕ) τελική εξέταση (60%).

Όταν ολοκληρωθεί ο συνολικός αριθμός των διαλέξεων, οι φοιτήτριες/φοιτητές απαντούν σε ένα σύνολο ερωτήσεων στα ελληνικά. Οι ερωτήσεις απαιτούν:

α. σύντομες απαντήσεις είτε,

β. διεξοδική ανάλυση και ανάπτυξη του θέματος είτε,

γ. αξιολόγηση και κριτική ανάλυση της κλινικού σεναρίου (casestudy) είτε,

δ. είναι ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής είτε,

δ. έναν συνδυασμό των παραπάνω.

Η βαθμολογία της γραπτής ή προφορικής εξέτασης εκφράζεται με την κλίμακα από μηδέν έως δέκα (0-10). Βάση επιτυχίας της γραπτής εξέτασης είναι το πέντ  (5).

Β. Ομαδική γραπτή εργασία (ΟΓΕ) (40%) (υποχρεωτική).

Η βαθμολογία της ομαδικής γραπτής εργασίας εκφράζεται με την κλίμακα από μηδέν έως δέκα (0-10). Βάση επιτυχίας είναι το πέντε (5).

Ο βαθμός του μαθήματος (ΒΜ) είναι το άθροισμα ΓΕ ή/& ΠΕx60% +ΟΓΕx40%=BM. Βάση επιτυχίας είναι το πέντε (5).

Τα κριτήρια αξιολόγησης των φοιτητριών/φοιτητών είναι ρητά προσδιορισμένα, εμπεριέχονται στην ηλεκτρονική πλατφόρμα (e-class), στην οποία έχουν πρόσβαση όλες/όλοι οι φοιτήτριες/φοιτητές  με τη δήλωση του μαθήματος ή/& στην ιστοσελίδα επικοινωνίας του τμήματος με τις/τους φοιτήτριες/φοιτητές.

ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική:

1. Κανελλοπούλου-Μπότη Μ., Παναγοπούλου-Κουτνατζή Φ. (2014). Ιατρική ευθύνη και Βιοηθική. Σύγχρονες προσεγγίσεις και προοπτικές τουμέλλοντος.Ιατρικές εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδη.
2. Λυκερίδου Αικ. (2011) Κανόνες Ηθικής και Δεοντολογίας. Νομοθεσία Μαιών/των. 2^η έκδοση. Εκδ. Λαγός, Αθήνα.
3. Λυκερίδου Αικ. (2003) Δεοντολογία Μαιών/των – Νομοθεσία και κανόνες άσκησης του επαγγέλματος. Εκδ. Zymel, Αθήνα.
4. Τσινόρεμα Σ. & Λούης Κ. (2013). Θέματα Βιοηθικής. Η ζωή, η κοινωνία και η φύση μπροστά της προκλήσεις των Βιοεπιστημών. Εκδόσεις Πανεπιστημίου Κρήτης. 

Ξενόγλωσση:

1. Devettere R.J. (2010) Practical Decision Making in Health Care Ethics: Casesand Concepts. 3nd edition. Georgetown University Press, USA.
2. Elsevier S. (2015) Legal and Ethical Issues for Health Professions, 3^rd Edition.Elsevier, Inc, China
3. Garrett T., Baillie H. M., Garrett R. M., McGeehan J. F. (2010) Health CareEthics: Principles and Problems. 5^th Edition. Pearson Education, Inc.
4. Hooker B. (2012). Developing Deontology: New Essays in Ethical Theory.Wiley-Blackwell, USA. 
5. Jones S. R. (2000) Ethics in Midwifery. 2^nd edn. Mosby. Edinburgh
6. Morrison E.E. (2014) Health Care Ethics: Critical Issues for the 21^st Century. 3^rd Edition. Jones & Bartlett Learning, LLC, USA.
7. McLean S. (2010) Autonomy, Consent and the Law. (Biomedical Law & EthicsLibrary).1rst Edition. Routledge, Taylor & Francis Group, USA.
8. Norvin R. (2010) The ethics of Parenthood.Oxford University Press, Inc, Oxford.
9. Pozgar G.D., Santucci N. (2016) Legal Aspects of Health Care Administration.12^th Edition. Jones & Bartlett Learning, LLC, USA .
10. Powers M., Faden R. (2008) Social Justice: The Moral Foundations of Public Health and Health Policy (Issues in Biomedical Ethics).Oxford UniversityPress, UK.
11. Singer P. A. & Viens A. M. (2008) The Cambridge Textbook of Bioethics. Cambridge University Press.
12. Vaughn L. (2016)  Bioethics: Principles, Issues, and Cases. Oxford UniversityPress.

Συναφή επιστημονικά περιοδικά

• AMA Journal of Ethics
• American Journal of Bioethics
• Bioethics
• BMC Medical Ethics
• Ethics
• European Journal of Bioethics
• International Journal of Bioethics
• Journal of Clinical Ethics
• Journal of Clinical Research & Bioethics
• Journal of Global Ethics
• Journal of Hospital Ethics
• Journal of Medical Ethics
• Journal of Practical Ethics
• Midwifery
• Nursing Ethics
• Public Health Ethics
• The journal of Ethics
• The Journal of Law, Medicine & Ethics
• Theoretical Medicine & Bioethics